AD(H)D kan je alleen met medicatie behandelen toch?
Dit is een vraag die ik vaak van huisartsen of collega-psychologen krijg. Want, kan je er eigenlijk wel wat aan doen? Je bent toch gewoon zo?De reguliere behandeling bestaat kort gezegd uit medicatie, een introductiecursus AD(H)D, soms aangevuld met een groepstraining gericht op het verbeteren van vaardigheden. Daarnaast kan je ook nog cognitieve gedragstherapie krijgen voor klachten op het gebied van je zelfbeeld, angst, stemming enzovoort.
Maar…
- Mensen met AD(H)D geven na een reguliere behandeling vaak aan nog meer vragen te hebben, zich nog niet klaar te voelen.
- Het komt ook regelmatig voor dat ze zich later opnieuw aanmelden door een terugval.
Die AD(H)D blijft rustig door woekeren op allerlei manieren.
Gedurende mijn werkperiode op de afdeling AD(H)D in de specialistische GGZ bleef ik voortdurend denken: “We doen veel dingen niet die wel belangrijk zijn in het leren omgaan met ADHD.”
Met deze gedachte heb ik een platform opgericht genaamd de ADHD Proof Academy, waarbinnen een unieke ADHD-training wordt geboden: ADHD Proof.
Dit artikel gaat over
- Twee problemen in de reguliere zorg voor AD(H)D
- Vijf punten die je niet leert in de GGZ
- 4 inzichten over ADHD die je nog niet kent
- Wat je echt moet weten om beter te leren omgaan met je neuro diverse AD(H)D brein.
Twee problemen in de reguliere zorg voor AD(H)D
Probleem 1: medicatie werkt niet voor iedereen
Medicatie is niet altijd effectief voor iedereen en lost het ‘ADHD’-probleem niet op. Mijn ervaring in het werken met mensen met AD(H)D is het volgende:
- Twee op de tien mensen heeft dusdanig veel baat dat ze voldoende geholpen zijn
- Van de overige 8 mensen zijn er 4 voor wie ADHD-medicatie wel werkt, maar waarbij aanvullende behandeling of coaching nodig is
- De overige 4 reageren niet goed op medicatie.
Conclusie
- Voor sommige mensen met ADHD is medicatie noodzakelijk.
- 8 van de 10 mensen met AD(H)D heeft meer nodig dan alleen medicatie.
Probleem 2: De vaardigheidstraining werkt slechts 'half'
Vaardigheidstraining richt zich vaak op het leren prioriteren, verminderen van afleiding, aanpakken van uitstelgedrag en verbeteren van planning – allemaal typische klachten voor mensen met ADHD.
Dat klinkt goed, toch? Maar lees even mijn beschrijving over hoe het is om AD(H)D te hebben:
Door je neurodiverse ADHD brein voel je vaak een constante mentale strijd om taken uit te voeren, werkzaamheden of schoolopdrachten af te ronden, soms ook met medicatie. Je hoofd voelt overvol en je strijdt je hele leven al tegen een gevoel van onrust. In meer of mindere mate ben je chaotisch, ongestructureerd en/of snel afgeleid, wat later weer tot paniek leidt. Het is altijd al een strijd geweest om simpelweg mee te kunnen doen: om de verwachte prestaties te leveren op je werk, op school of in contact met familie en vrienden. Je herpakt jezelf, maar voelt je daarna weer uitgeput en moe. Je merkt dat je anders bent. Je maakt een planning of neemt je voor iets te doen, maar het komt er niet van, je stelt het uit, je merkt dat je ineens iets anders aan het doen bent of je vergeet wat je wilde doen. Je raakt teleurgesteld in jezelf (of anderen in jou) en spreekt jezelf streng toe, misschien in de hoop dat je dan wel doet wat je zou moeten doen. Je stemming lijdt eronder. Je hebt stemmingswisselingen, je motivatie zakt weg en je energiehuishouding is ontregeld. Je slaap is soms goed en dan volgt er weer een periode van overmatig piekeren en slecht inslapen of doorslapen. Je wordt er hopeloos van.
En zo kan ik nog wel even doorgaan.
Dit kun je niet zomaar rechtzetten met een vaardigheidstraining, cognitieve gedragstherapie, en ook niet met medicatie, daar ben ik zeker van. Ik heb het ook veelvuldig geprobeerd in de GGZ, je kan wel stappen maken maar ik blijf erbij, daarna voelt het toch als ‘halverwege’.
Je kunt het trouwens sowieso niet rechtzetten.
Wat je niet leert in de GGZ:
- Dat de typische AD(H)D kenmerken niet de kern van het probleem zijn maar een onderdeel ervan.
- Hoe de dynamiek van jouw neuro divergente ADHD-brein doorwerkt in je leven.
- Veel van de tools en technieken die worden aangeboden in de GGZ zijn niet afgestemd op het neurodiverse brein. Ze zijn niet ‘ADHD-proof’. Vaak zijn het gewoon de standaard technieken die door neurotypische mensen worden gebruikt. Maar als dat had gewerkt…
- Wat je allemaal nog meer kan doen in de omgang met ADHD naast het reguliere aanbod.
- Om echt te begrijpen en ervan overtuigd te raken dat bepaalde oefeningen en strategieën belangrijk zijn voor jou in het leren omgaan met AD(H)D. Dit vergroot de kans aanzienlijk dat je het ook daadwerkelijk gaat doen.
Ben je klaar om meer te leren over ADHD en de specifieke behoeften van jouw brein? Word lid van de ADHD Proof Academy of ontvang meer informatie over de ADHD Proof training door je hier aan te melden of te mailen naar pim@adhdvisie.nl ! “Laat deze kans niet aan je voorbijgaan en neem vandaag nog actie voor een beter begrip en effectieve aanpak van ADHD!”
4 inzichten over AD(H)D die je nog niet kent
Wat er niet klopt aan de term AD(H)D
ADHD: Aandachtstekortstoornis met of zonder hyperactiviteit. Aandachtstekort, huh? Is het alleen een probleem met de concentratie dan? “Als ik me kan concentreren, gaat het beter”, wordt vaak gezegd.
Dr. Russel Barkley, een klinisch neuropsycholoog en hoogleraar, een expert op het gebied van AD(H)D, is het met mij eens: de naam klopt niet. Ik ben het natuurlijk met hem eens want ja.
Het doel hier is niet om de juiste naam te vinden, maar vooral de neurodiversiteit van AD(H)D nauwkeuriger te beschrijven.
Kernprobleem van AD(H)D op gedragsniveau:
- Je neemt jezelf iets voor, maar je doet het (vaak) niet of te laat en ervaart hierdoor problemen of veel stress
- Je ervaart grote problemen met of stress bij het ‘blijven doen wat belangrijk is voor jezelf met betrekking tot de toekomst’ (Dr. Russel Barkley).
Om je gedrag te sturen, maak je gebruik van je hersenen. Wetenschappers hebben hier een naam aan gegeven: executieve functies, of gemakkelijker gezegd ‘uitvoerende functies’. Deze functies sturen je gedrag.
Mensen met AD(H)D hebben juist moeite met het tijdig en gericht sturen van hun gedrag, het behouden van motivatie, het reguleren van emoties, het vasthouden van focus of het onthouden van dingen. Dit zijn dus allemaal uitvoerende hersenfuncties.
Je zou kunnen zeggen dat mensen met AD(H)D een probleem hebben met het vasthouden van een toekomstig doel en tegelijkertijd het juiste gedrag uitvoeren om dit doel te bereiken (Dr. Russel Barkley).
Je kan het dus net zo goed een van de volgende namen geven:
- Een motivatie-regulatiestoornis.
- Een emotieregulatie probleem: wisselende stemmingen, somberheid, ongeduldigheid, gevoelens van verveling en onrust.
- Een uitvoerend hersenfunctie probleem: typische ADHD-kenmerken zoals snel afgeleid raken, moeite met plannen, overzicht houden, time management, etc.
- Een zelfregulatiestoornis (Dr. Russel Barkley).
Dit gaat dus veel verder dan alleen een concentratieprobleem, hoewel dat wel een onderdeel ervan is.
Het ADHD-kernprobleem zorgt voor een chronische mentale strijd, stress of onrust.
Het is een voortdurende strijd om in de ‘aan’-stand te komen en te blijven. Dit is het moment waarop je daadwerkelijk aan de slag gaat, meer focus en motivatie krijgt om een taak uit te voeren en af te ronden. Ook mensen met AD(H)D kunnen taken voltooien. Soms beland je in een hyperfocus, hopelijk gericht op de taak die je in gedachten had, want voor je het weet ben je urenlang verdwaald in iets anders.
Jezelf in beweging krijgen en houden, met betrekking tot werk, studie, sociale relaties, hobby’s, huishouden, administratie enzovoort, kan op veel momenten enorm zwaar zijn of helemaal niet goed lukken. De momenten waarop motivatie en interesse plotseling wegvallen, zijn moeilijk te voorspellen. Dit veroorzaakt onzekerheid.
Bovendien is het moeilijk om productief te zijn op een ontspannen manier en met een goede verdeling van energie. Veel mensen met AD(H)D gebruiken verschillende negatieve en positieve compensatiestrategieën met verschillende gevolgen. Een daarvan is ‘wilskracht’ en ‘hard zijn voor jezelf’ op een onaangename manier: ‘kom op, ga eens wat doen, nog steeds niks gedaan’.
Verder zijn er periodes waarin alles soepel verloopt, maar er zijn ook momenten waarop mensen met AD(H)D het ‘systeem’ niet aan de praat kunnen krijgen of kunnen houden. Dit maakt het erg moeilijk om vertrouwen in jezelf te krijgen of erop te vertrouwen dat de dingen gaan lukken die je je hebt voorgenomen.
Maar wat bepaalt nu of je ‘aan’ gaat en actie kunt ondernemen? Hoe activeer je je ’taak netwerk’ in je hersenen? Wanneer is nu dat moment dat je wel werk hebt kunnen verzetten en de strijd wat minder sterk voelbaar was?
Een deel van de AD(H)D-Proof training gaat hierover. Ik heb gemerkt dat mensen met AD(H)D het fijn vinden om hierover te leren en om in te groeien, want die planning volg je niet zomaar op.
Wat stuurt je gedrag als je AD(H)D hebt?
Het zal dus niet zomaar je planning zijn.
Het gedrag van mensen met AD(H)D wordt sterk beïnvloed door de sterke neiging van het neurodiverse AD(H)D-brein om te blijven reageren op allerlei interne prikkels (gedachten, leuke ideeën) en externe prikkels (telefoon, geluiden, omgeving, enzovoort) die de interesse wekken of de aandacht trekken. Dit staat in contrast met het planmatig gestuurd gedrag; een beetje zoals bij kinderen dus :).
Dit is DUS GEEN VRIJWILLIGE KEUZE en je doet het dus niet expres. Je bent ook niet lui en het ontbreekt je ook niet aan wilskracht.
Het is heel moeilijk als je AD(H)D hebt om te switchen naar het volwassen/planmatig gestuurde systeem; het lukt vaak maar voor korte duur en dan vervalt het weer.
Echter, de maatschappij, je baan, studie vragen hier wel om en dit creëert dus enorme druk. De brug die je moet bouwen om hieraan te voldoen kan erg zwaar zijn.
Er moet namelijk iets geleverd worden dat niet zo van nature komt. Als het dan toch geleverd wordt, omdat het moet, leunt het vaak op allerlei compensatiestrategieën. Die kunnen gepaard gaan met veel stress, emotionele ontregelingen, of problemen om je humeur of stemming goed te houden.
Dopamine regulatie en focus
Volgens de laatste wetenschappelijke inzichten is dopamine een neurotransmitter, een stofje in je hersenen, dat voornamelijk zorgt voor motivatie, doorzettingsvermogen en een gerichte focus. Het geeft je de concentratie en energie om een taak uit te voeren en af te maken. De drive en kracht om iets te bereiken.
Dit staat los van de theorie dat dopamine ook betrokken is bij een gevoel van beloning (de dopamine piek).
Bij mensen met ADHD is er sprake van een verstoorde / andere werking van het dopamine-regulatiesysteem in de hersenen. Vandaar dat stoffen die de dopamine verhogen (zoals medicatie) en activiteiten (zoals sporten) zinvol kunnen zijn als je ADHD hebt.
De aanname dat je simpelweg een te lage hoeveelheid dopamine hebt die aangevuld moet worden middels medicatie, is kortweg incorrect en te simplistisch. Het ontmoedigt ook om andere routes te onderzoeken die je kunnen helpen bij het omgaan met ADHD.
Je kunt beter nog iets anders doen dan alleen maar het dopaminegehalte verhogen.
Verder is Dopamine een belangrijke neuromodulator (als een verkeersregelaar) die aangeeft welke hersengebieden actief moeten zijn en welke even moeten pauzeren. Het kan zijn dat de hoeveelheid dopamine wel beschikbaar is, maar dat het niet goed wordt opgenomen of dat het dopamine-systeem bij iemand met AD(H)D hersengebieden ‘aan’ of ‘uit’ zet die op dat moment juist niet of juist weer wel nodig zijn. Daar gaat het mis!
Soms moet de auto doorschakelen naar versnelling 3 en gas geven om die specifieke taak uit te voeren, maar trapt het brein ook de koppeling in, dan kom je dus niet vooruit.
Ik ben er niet op uit om de ‘exacte’ oorzaak nauwkeurig wetenschappelijk te verwoorden. Die exacte oorzaak of hoe het nu precies werkt, blijft vooralsnog onduidelijk.
Maar ik durf wel te zeggen dat mensen met AD(H)D een verstoorde dopamine-regulatie lijken te hebben. Dit veroorzaakt onder andere dat hersengebieden op andere wijze worden aangestuurd, met de nodige gevolgen.
Medicatie is dus zeker niet het enige wat je kunt doen om met ADHD om te gaan. Vaardigheidstrainingen zijn een goede start, maar er is meer nodig om beter met je neuro divergente ADHD-brein om te gaan.
AD(H)D Proof training
Wat als we onze focus verschuiven naar het kernprobleem (dat je hersenen anders functioneren in vergelijking met het ‘normale’ brein) van ADHD en van daaruit bijvoorbeeld gaan leren:
Hoe dit dopamine-systeem van invloed is op je gedrag, focus, motivatie.
Hoe je dit systeem kunt beïnvloeden en hoe jouw ‘aan’-stand werkt.
Wat dit voor jou betekent in het dagelijks leven, op je werk of studie, in relaties, enzovoort. Welke verwachtingen je dan mag stellen aan jezelf?
Hoe de dynamiek van je uitvoerende functies, motivatie, energie en stress regulatie verloopt
Hoe dit samenhangt met je zelfbeeld
De rol van wilskracht
enzovoort..
De AD(H)D Proof training doet dit precies.
Als je dit artikel interessant vindt, deel het dan alsjeblieft in je netwerk. Vragen en feedback zijn allemaal welkom!
Wil jij je aanmelden voor de ADHD-proof Academy of ontvang je graag meer informatie over de ADHD-proof training? Meld je dan hieronder aan!
Pim Lenders
AD(H)D specialist, trainer en GZ-psycholoog
Aanmelden of meer informatie?
Wil jij je aanmelden voor de ADHD Proof Academy of ontvang je graag meer informatie over de ADHD-Proof training? Meld je dan hieronder aan!
Bronnen
Caye et al. 2018. Treatment strategies for ADHD: an evidence-based guide to select optimal treatment
Fabino et al. 2015 A Systematic Review of Meta-analyses of Psychosocial Treatment for Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder
Mohan et al. 2016 The significance of the default mode network (DMN) in neurological and neuropsychiatric Disorders: a review 2016
Dr. Russel Barkley
Andrew Hubertman
Dr. Tracey Marks
